Roemeense vreugde en Hongaars verdriet. Een tweeluik, deel 1

De kathedraal, vier weken voor de wijding

Roemeense vreugde

Op 1 december was het honderd jaar geleden dat het Hongaarse Transsylvanië Roemeens werd. In Boekarest werd dat gevierd met de wijding van een orthodoxe kathedraal en grootscheepse feestelijkheden op de Dag van de Roemeense Eenheid. Hongarije bereidt zich intussen voor op de herdenking van het Verdrag van Trianon, waarmee het land in 1920 definitief twee derde van zijn grondgebied verloor, waaronder datzelfde Transsylvanië. In het eerste deel: Roemeense vreugde.

Aan de rand van een immense bouwpunt staat de nieuwe Nationale Kathedraal in de steigers. Rondom zijn een tiental kranen en honderden bouwvakkers druk aan het werk. Even verderop wachten de dakkoepels op plaatsing. “Bijna klaar,” zegt Aurelian Iftimiu, hoofdredacteur van Basilica, informatieorgaan van het Roemeense orthodoxe patriarchaat, op de vraag hoe ver de bouw gevorderd is.
Dat mag ook wel, want het is vier weken voor 25 november, de dag dat de kathedraal officieel wordt
gewijd. Maar bijna klaar? Iftimiu geeft toe dat het nog wel vijf jaar kan duren voor de deur voor gelovigen opengaat. Maar klaar of niet klaar, dit jubileumjaar kan moeilijk voorbij gaan zonder wijding van de Kathedraal van de Redding van het Volk.
Die naam heeft betrekking op het einde van de Eerste Wereldoorlog, toen het huidige Roemenië gestalte kreeg. Als een van de overwinnaars wist het tot dan toe onbetekenende Balkanland zijn grondgebied fors uit te breiden. Niet alleen het Hongaarse Transsylvanië, ook Boekovina, de Banaat en het huidige Moldavië werden deel van het in 1881 ontstane Roemeense koninkrijk.
Een waar wonder, want een half jaar eerder dreigde het land juist volkomen te worden weggevaagd. De Roemenen waren in 1916 met weinig succes aan geallieerde zijde de oorlog ingegaan. In maart 1918 dwong Oostenrijk-Hongarije Roemenië er nog toe grote gebieden af te staan. “De koning vluchtte uit angst voor een revolutie en
feitelijk hadden we geen onafhankelijk staat meer ,” zegt historica Cristina Paiusan Nuica van het Nationaal Museum in Boekarest.
Het tijd keerde toen de Asmogendheden – Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Turkije – op 11 november 1918 definitief de strijd opgaven. Zeventien dagen later sloot Boekovina zich bij Roemenië aan. Op 1 december stemden afgevaardigden uit alle delen van Transsylvanië in Alba Julia unaniem ook voor aansluiting.

Lees verder

Ooit had je Joegoslavië...en nu Oekraïne

Ex-Joegoslavië, Vukovar, 1991

"We konden het altijd prima vinden met onze buren. Maar ja, toen begonnen de politieke spanningen. Moslims en Serviërs stopten ermee met elkaar te groeten. En op zekere dag zagen we onze buurman 's avonds voor zijn huis staan. Wat hij deed, vroegen we. Hm, ja, met al die geruchten die de ronde deden, wilde hij toch liever een oogje in het zeil houden. Andere buren volgden zijn voorbeeld, mijn man ook. Er doken steeds meer onbekende mannen in uniform in de stad op, en mijn buurman pakte voor de zekerheid zijn geweer erbij. Andere buren volgden zijn voorbeeld, mijn man ook. Toen viel de eerste dode. Er kwamen meer gewapende mannen. Servische milities. Wij zijn gevlucht, net als de meeste moslims. Mijn buren niet. Dat waren Serviërs."
Dat verhaal vertelde een vrouw uit de Bosnische Zvornik me ergens in het voorjaar van 1992. Maar vervang moslim en Serviër door Oekraïner en Rus, en haar verhaal zou willekeurig waar op de Krim of in het oosten van Oekraïne kunnen plaatsvinden.
Toen de moslims uit Zvornik vluchtten, was de burgeroorlog in Bosnië in het stadium dat iedereen het nog  had over "een dreigende burgeroorlog", over "bestanden"en "overeenkomsten" en vooral over "vreedzame oplossingen", wat ik altijd wat bizarre term vind in situaties waarin de ene dode na de andere valt. Een jaar eerder had ik het hele proces al een keer gadegeslagen in Kroatië en ik maakte me weinig illusies. En helaas, de parallellen met Oekraïne zijn overweldigend.
Het is hetzelfde explosieve mengsel van toen. Op de achtergrond een buurland met een sterke man, de Servische leider Slobodan Milosevic destijds, Vladimir Putin nu, die dankbaar de nationalische vlam aanwakkert om zijn eigen machtspositie te versterken en economische problemen thuis te verhullen. Dan zijn bevolkingsgroepen die elkaar altijd al gewantrouwd hebben en daarom makkelijk tegen elkaar op te stoken zijn. Dat geheel wordt overgoten door een saus van schimmige historische leugens en halve waarheden die erin gaan als pap bij mensen die vaak hooguit twee generaties geleden hebben meegemaakt hoe wreed het leven kan zijn.
Zowel in Joegoslavië als in de (voormalige) Sovjet-Unie heeft het communisme tevergeefs geprobeerd die historische tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen te begraven onder een ideologische deken in plaats van, zoals in Duitsland in de laatste decennia gebeurd is, openlijk en zelfkritisch over dat verleden te praten. Als niemand een natie ooit leert dat niet alles wat in de geschiedenis gebeurd is, de schuld van een ander is, is het erg makkelijk om oude vijandsbeelden nieuw leven in te blazen.
Zoals de Russische milities hun daden nu verdedigen met de bewering dat de anderen komen om hen te vermoorden, zo stond ooit een jonge soldaat van de JNA, het Joegoslavische leger, naast me te kijken naar de ravage die zijn eenheid net over de Kroatische grens had aangericht. Hij schudde zijn hoofd: "Het is toch vreselijk wat die Duitse fascisten ons aandoen!" ????? Ach ja, Kroatië was in de Tweede Wereldoorlog een bondgenoot van Duitsland geweest, Duitsland steunde in de jaren negentig de onafhankelijkheid van Kroatië, dus logisch, deze door zijn eigen leger kapotgeschoten dorpen waren de schuld van de Duitse fascisten. Logisch toch?

Lees verder