Hongaarse tabaksboeren |
Toen afgelopen winter de eerste regeringsplannen voor de invoering van staatstabakswinkels bekend werden, waarschuwden deskundigen meteen voor het risico van een groeiende zwarte markt als sigaretten moeilijker verkrijgbaar zouden worden. Per 1 juli was het zover: sigaretten mochten alleen nog maar via de speciale staatswinkels verkocht worden en het aantal verkooppunten daalde in één klap van 40.000 naar pakweg 5000. Gelijktijdig ging de prijs van rookwaren omhoog, want een parlementair besluit garandeert de winkels tien procent winst op ieder pakje sigaretten.
Weinig verkooppunten, een gegarandeerde winst: wat kan er mooier zijn voor de verkopers van een product waar de gebruikers ook nog eens verslaafd aan zijn? Dat moet het toch wel lopen? Dat dachten veel lokale Fidesz-politici duidelijk ook toen ze hun familie een licentie voor een staatstabakswinkel bezorgden. De werkelijkheid blijkt een hele andere te zijn. De verkoop van illegale sigaretten, die zich in het verleden vooral beperkte tot het oosten van Hongarije, heeft zich als een inktvlek over het hele land uitgespreid. Het Széll Kálman tér in Boedapest, traditioneel altijd al een plek voor illegale handeltjes, heeft zich ontwikkeld tot een van de centra van de illegale sigarettenverkoop. De aanvoer is in handen van Oekraïners en Slowaken, de verkoop verloopt via al die ijverig rokende huisvrouwen en -mannen.
Vijfhonderd forint kost een pakje bij hen. In de staatstabakswinkel op het plein betaal je 900 forint voor de goedkoopste sigaretten. Toch trekt die ook nog de nodige klanten, waaronder een groep van zes jongeren. De oudste gaat de winkel in, en verdeelt even later pal voor de deur de nodige pakjes aan de rest. Ze zijn onder de 18 en mogen de tabakswinkel volgens de wet niet betreden. Winkeliers die hen wel toelaten, raken hun licentie kwijt. Bescherming van de jeugd was het belangrijkste officiële argument voor de invoering van de staatswinkels. Maar goed, de gemiddelde jongere is ook niet gek.
Vlak voor de winkel tiert de zwarte markt welig, en in het kielzog daarvan doet een nieuwe maffia zijn intrede. De competitie tussen de leveranciers is groot en de strijd om verdeling van het territorium schijnt al begonnen te zijn. Zwarte sigaretten zijn groot geld, niet alleen in Hongarije. Alleen al in Europa werd afgelopen jaar voor 12 miljard euro aan illegale sigaretten verkocht, een tiende van de totale Europese verkoop. De handel is in handen van de georganiseerde misdaad, die daarmee een lucratieve, en betrekkelijk risicoloze business heeft gevonden, want de straffen zijn naar verhouding zeer laag.