Vakantiefoto maken? Pas op voor schadeclaim!

Een vakantiekiekje in Hongarije kan

Hongaars vakantiealbum?

een dure grap worden. Althans, als je de mensen die erop staan, niet vooraf hebt gevraagd of ze het erg vinden om op de foto te komen. Volgens het nieuwe burgerlijk wetboek dat op 15 maart werd ingevoerd, is het verboden mensen te fotograferen die daar niet uitdrukkelijk mee hebben ingestemd. Nergens. Niet thuis, niet in een café, en niet op straat. Zelfs niet, als de foto enkel en alleen voor je eigen fotoalbum bestemd is.

Ook Zweden heeft sinds een jaar een wet die bepaalt dat je toestemming moet vragen als je mensen in private situaties fotografeert. Wie op een Zweeds verjaardagsfeestje ongevraagd zijn gasten op de plaat zet, kan daar problemen mee krijgen. De Hongaarse wet gaat veel verder. Als iemand zomaar je foto binnenwandelt terwijl je het parlement in Boedapest staat te fotograferen, kan die persoon in principe een schadevergoeding eisen.

De eerlijkheid gebiedt te zeggen: als toerist zul je daar zelden last van hebben. Zelfs als iemand serieus zou overwegen een klacht in te dienen, is het niet simpel om de zaak hard te maken. Ten eerste moet zo iemand weten wie je bent, en bovendien verplicht de wet een fotograaf niet om zijn camera te overhandigen. Mocht iemand echt doorzeuren: een digitale foto is zo gewist.

Anders ligt het natuurlijk als iemand zijn opnames op het internet zet. Wat dat betreft kan de wet een aardige afschrikking zijn tegen treitervideo’s van scholieren. Maar wie zich het meeste zorgen maken over de consequenties, zijn beroepsfotografen. Wie zonder toestemming gegeven te hebben op een foto in de krant terechtkomt, kan namelijk vergoeding van immateriële schade eisen, zelfs als de publicatie van die foto geen enkele consequentie heeft gehad.

Volgens de bedenkers is met de nieuwe wet slechts de bestaande rechtspraktijk vastgelegd. Nou klopt het dat die praktijk al behoorlijk idioot was. Zo kreeg een staker ooit een schadevergoeding, omdat hij beweerde dat hem niet duidelijk was dat de tv-ploeg waarmee hij stond te praten die opnames ook zou uitzenden. Verder krijg je in de Hongaarse media de indruk dat werken bij de politie iets is om je diep voor te schamen, want gezichten van politieagenten moeten al jaren onherkenbaar worden gemaakt.

Maar de uitdrukkelijke vastgelegde mogelijkheid om een schadevergoeding te eisen zelfs als geen aantoonbare schade is geleden, is volgens de Hongaarse journalistenvakbond MUOsz geheel nieuw en opent schitterende mogelijkheden voor mensen die gewoon op geld uit zijn, of die een bepaald medium een hak willen zetten. Gewoon zorgen dat je op het juiste moment de foto binnenloopt.

De wet maakt een uitzondering voor massabijeenkomsten zoals demonstraties en voor publieke figuren. Maar zoals MUOSz constateert: wat is een massa, en wie zijn publieke figuren? Enkele maanden geleden ontstond commotie over een video van twee dochters van premier Orbán die op een festival dansten. Nou worden ze wel vaker gefotografeerd, maar dan in gezelschap van hun vader. Maakt hen dat tot publieke figuren, of kunnen ze in toekomst schadevergoeding voor zulke opnames vragen? Veel hangt straks af van de beslissingen van rechters. Die onzekerheid maakt het voor persfotografen lastig. Zelfcensuur en krantenfoto’s met veel onherkenbare gezichten: dat lijkt de toekomst van de Hongaarse fotojournalistiek.

Wat toeristen betreft: wie mooie gebouwen fotografeert, hoeft zich niet druk te maken, maar wie graag lokale daklozen op de gevoelige plaat zet, doet er misschien verstandig aan dat wel even te vragen. Een euro als dank kan geen kwaad en is goedkoper dan het risico dat zo’n dakloze op de hoogte blijkt te zijn van de nieuwe fotoregels. Vragen is in zo’n geval sowieso wel zo beleefd.