dinsdag 5 mei 2009

KRUIMELDIEFSTAL

Hongaren klagen steen en been over de corrupte regering en corrupte ambtenaren, maar het bedrijfsleven lijdt natuurlijk even zeer onder het probleem. Een kennis van ons die voor zijn bedrijf orders binnen moet halen, klaagde onlangs dat het onmogelijk is opdrachten van klanten te krijgen zonder dat je steekgeld betaalt aan het middenmanagment.
Dat is niet alleen voor hem en zijn baas, maar ook voor de betreffende bedrijven een slechte zaak: corrupte managers kijken niet waar ze de beste diensten of de beste prijs kunnen vinden, maar waar voor henzelf de vetste commissie te halen valt. Onze kennis maakte zich behoorlijk kwaad over die praktijken, die het voor kleine bedrijven moeilijk maken om te overleven.
Even later ging het gesprek over iets heel anders: het openbaar vervoer en de bus. Omdat hij buiten de stad woont, neemt hij regelmatig de bus naar Budapest. Een buskaartje kost 700 forint (€ 2,40) maar dat betaalt hij nooit. In plaats daarvan geeft hij de buschauffeur 200 forint. In ruil daarvoor krijgt hij een kaartje dat hij bij het verlaten van de bus weer inlevert, zodat de volgende er gebruik van kan maken. Af en toe vinden er op de bussen controles plaats, vandaar.
Een kruimeldiefstalletje, een gevalletje van minicorruptie. Of niet? Ik ben eens aan het rekenen geslagen. Stel dat die buschauffeur op iedere rit die hij maakt, vijf van zulke transacties doet. Dan steekt hij per rit vijf keer 200 forint, ofwel 100 forint, in eigen zak. Gelijktijdig boort hij zijn baas, de Volan busmaatschappij, per rit 5 keer 700 forint, 3500 forint (€12,30) door de neus aan niet verkochte kaartjes.
Als een chauffeur vier ritten op een dag maakt, verdient hij iedere dag zelf 4000 forint en verliest Volan in het totaal 15000 forint. Dat is op maandbasis pakweg 20 keer 15000, oftewel 300.000 forint, op jaarbasis 3.600.000 forint, zo'n 12.650 euro. Zelf krijgt de chauffeur met zijn 'kleine bedrog' iedere maand 80.000 forint schoon in het handje bovenop zijn gewone maandsalaris. omgerekend op jaarbasis pakweg 3370 euro.
Dat is geen kruimeldiefstal meer te noemen. Mijn kennis zal er niet bij stilstaan dat het uiteindelijk om zulke bedragen gaat, maar de buschauffeur weet wel degelijk waarom hij dagelijks het risico neemt. Het loont. Als reden zal hij zonder enige twijfel aanvoeren dat hij wel moet, omdat zijn salaris zo laag is. Maar als hij gewoon netjes kaartjes zou verkopen, en als alle Volan-chauffeurs gewoon netjes kaartjes zouden verkopen, zou het bedrijf letterlijk miljarden forinten meer verdienen. Dan zou het waarschijnlijk ook het geld hebben om zijn chauffeurs beter te betalen.
Ongetwijfeld zal die chauffeur, net als mijn kennis, kankeren op de corrupte politici die het land naar de donder helpen. Natuurlijk horen politici het goede voorbeeld te geven, want als ze aan de top corrupt zijn, ziet Pista met de Pet geen reden om dat niet te zijn.
Maar het omgekeerde is ook waar. Als alle kleine Bences en Janosjes opgroeien met vaders die geen kwaad zien in het niet betalen of het in je eigen zak steken van buskaartjes, is het geen wonder dat ze straks als middenmanager, als arts in een ziekenhuis die dankbaarheidsgeld in zijn zak steekt of als minister ook hun kans grijpen. Dat dat hun goed recht is, hebben ze immers van jongsaf geleerd. Niet van de grote politiek, maar gewoon van papa en mamma.

3 opmerkingen:

Edwin Kuipers zei

Boeiend onderwerp. Deze week had ik een discussie met een Hongaarse vriendin. Ik zei dat het eigenlijk nogal hypocriet is dat praktisch alle Hongaren oneindig kankeren op hun regering maar dat slechts een minderheid van de belastingplichtenden belasting betaald. "Wie meebetaalt, die meebepaalt", is mijn nuchtere hollandse overtuiging. Én geen enkele regering kan er serieus succesvol zijn als zo weinig inwoners meebetalen.
Haar weerwoord was dat de belasting te hoog is. Tja, die worden natuurlijk hoger als de ontduiking zo'n hoge graad heeft bereikt. Overigens betaalde zij wel het volle pond en was daar best trots op.
Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor de tarieven van de busmaatschappij.
Maar hoe doorbreek je nu dit kip-ei-probleem wat ook wel het 'free rider problem' wordt genoemd?

Runa Hellinga zei

Belasting is inderdaad een goed voorbeeld. Als iedereen gewoon belasting zou betalen, zou die enorm omlaag kunnen. En het probleem versterkt zichzelf natuurlijk: omdat maar zo weinig mensen belasting betalen, is de belasting heel hoog, waardoor nog minder mensen bereid zijn de volledige belasting te betalen. Aan de andere kant is het een gok: drastische belastingverlaging in de hoop dat dan iedereen netjes wordt. In Slowakije pakte het redelijk goed uit, maar in Roemenie liep het een stuk minder.
Breng het onderwerp van dit soort kruimeldiefstallen ter sprake, en iedereen blijkt er wel aardige voorbeelden van te hebben. Wat te denken van parkeerwachten die in ruil voor een bedrag in eigen zak bereid zijn de hele dag niet meer naar een bepaalde auto om te kijken? Of treinconducteurs die op de trein kaartjes verkopen, en als je dat goed kijkt, blijk je geen gewoon kaartje te hebben gekregen, maar een gepenioneerdenkaartje met 90 procent korting, terwijl de conducteur je wel voor het volle bedrag heeft laten betalen. Dat verhaal (waarbij de reiziger overigens niet profiteerde, alleen de conducteur) heeft me één ding gemaakt: het nut van de kaartjescontrole op het perron in Budapest. Die in mijn ogen zinloze controle is vermoedelijk mede bedoeld om de controleurs te controleren. Niet dat het veel zal helpen: die perroncontroleurs staren het grootste deel van de tijd vooral naar elkaar en niet naar de kaartjes.

Sjozef zei

Er zal nog heel wat water door de Donau vloeien voordat er wat verbeterd vrees ik. Natuurlijk hebben de belachelijk lage lonen hier invloed op. Zolang het nichtje van mijn vrouw bij de Spar in Gyor met 80.000 forinten per maand het bos ingestuurd wordt en Magdi als verpleegster in Gyor 110.000 forinten per maand naar huis mag meenemen vind ik het niet gek dat mensen "creatief" hun loon gaan aanvullen. Goed is het niet maar wel begrijpelijk. Wat zou een van ons in zo'n situatie doen als je de mogelijkheid zou hebben waardoor je misschien toch nog wat leuke dingen met je gezinnetje zou kunnen doen ??? En dat lonen omhoog zouden gaan als plotseling iedereen eerlijk wordt daar geloof ik niet zoveel van want dan zouden de lonen bij de spar toch veel hoger moeten zijn want het is als kassa medewerkster toch verrekte moeilijk om de zaak te bedonderen nietwaar ?
Daarnaast de Hongaarse "belasting mentaliteit" en er is nog een hoop werk aan de winkel. Een mooi voorbeeld is misschien het vorig jaar ingevoerde systeem dat op de markt gewoon bonnetjes gegeven moeten worden voor verkochte waar. Daarvoor was het vrijheid-blijheid. Toegegeven het was even wennen maar ook ik heb mij daar toch maar bij neergelegd en geef iedereen een bonnetje of hij nu wilt of niet. Edoch ik ben kennelijk een van de weinigen. Om mij heen zie ik dat sporadisch een bonnetje wordt uitgeschreven en dat er een waarschuwingssysteem ontwikkeld is wanneer men controleurs denkt waar te nemen. Kennelijk werkt dit systeem toch niet zo goed want er zijn er al twee betrapt. Een zie ik niet meer en de ander heeft een boete van 100.000 forinten aan zijn broek gekregen. Nu gebied de eerlijkheid te zeggen dat ik het gemakkelijk heb. Naast mijn Hongaarse verdiensten op de markt heb ik nog een Nederlands inkomen dus ik wil het risico niet lopen om door een simpel bonnetje een vette boete te krijgen en nog erger, dat mijn vergunning misschien wordt ingetrokken. Daarnaast sta ik maar 2 keer in de week op markt omdat ik het "leuk" wil houden. Maar nu mijn Hongaarse buurvrouw met haar plantjes. Zij staat 6 dagen in de week van ‘s morgens 7 tot een uur of een op de markt met haar plantjes. Als zij thuis komt heeft ze nog volop werk met haar planten en 's avonds is ze doodop. Ik weet dat ze soms goed verkoopt en ook vaker wel eens wat minder. Wat zouden wij doen in haar plaats ? Af en toe een bonnetje vergeten en het waarschuwingssysteem mogelijk toch verbeteren ? Wie het weet mag het zeggen, en wat is wijsheid hierin ??

Groeten Sjozef