WOEKERAARS

De Hongaarse regering werkt aan een systeem van microleningen met hele lage rentes dat moet voorkomen dat arme gezinnen, vooral zigeuners op het platteland, slachtoffer worden van woekeraars. Volgens het ministerie van sociale zaken leven zo’n 200000 families in de greep van illegale geldschieters, die leningen verstrekken met rentepercentages van tussen de 50 en 100 procent per maand.
“Ik krijg maandelijks 200000 forint (800 euro) steun en kinderbijslag, maar we moeten leven van 20000 forint,” aldus een man met zes kinderen in een dorp in de buurt van Szerencs. Als hij op het postkantoor zijn geld ophaalt, staat zijn schuldeiser al bij de deur te wachten.
Hij wil anoniem blijven, want praten met de pers is riskant. In het Zuid-Hongaarse Drávapiski moest een familie eerder dit jaar vluchten, nadat ze aan een tv-station hadden verteld hoe woekeraars hun huis hadden afgepakt.
De man leende zeven jaar geleden 20000 forint, waarom weet hij niet eens meer. Sindsdien verdubbelt zijn schuld maandelijks. Niet betalen is geen optie. Deze zomer werd een elfjarig meisje ontvoerd om haar ouders tot afbetaling te dwingen. Gezinnen die niet kunnen aflossen, zien hun eigendommen in vlammen opgaan of worden gedwongen hun huis af te staan. Volgens Zoltán Mali, burgemeester van Drávapiski, zijn er rond dat dorp zo’n honderd gezinnen op die manier op straat komen te staan. Heel wat slachtoffers kiezen uiteindelijk voor zelfmoord als enige uitweg uit de ellende.
Het zijn vooral arme Roma in het arme oosten en zuiden van Hongarije die in de greep van woekeraars raken, maar ook de geldschieters zelf zijn overwegend zigeuners. Dat maakt de aanpak van het probleem nog moeilijker. De slachtoffers zijn bang voor hun afpersers, maar ook voor de politie en ze zijn niet snel geneigd een mede-Roma aan te geven. In april dit jaar raakten politieagenten die een woekeraar wilde arresteren, in een rel verwikkeld toen zo’n honderd mensen diens huis kwamen verdedigen.
Wie tegen de afpersers in verzet komt, loopt serieuze risico’s. Burgemeester Mali, die in eigen dorp een campagne is gestart om mensen van woekerleningen af te houden, werd onlangs in de kroeg bedreigd en trof begin september zijn hond vermoord aan, volgens hem een duidelijke waarschuwing vanwege zijn activiteiten.
De leningen zijn een enorm probleem geworden sinds in 1990, na de val van het communisme, de wettelijke maximumrente werd afgeschaft. Dat zette de deur open voor illegale en legale woekerpraktijken. Zo adverteert de geldverstrekker Provident openlijk op tv met snelle leningen met een rente van 250 procent op jaarbasis. In vergelijking met de rentetarieven van dorpswoekeraars is dat een koopje, maar Provident eist een vast maandinkomen en is daardoor geen optie voor arme, werkloze zigeuners.
Enkele dorpsburgemeesters pleiten voor herinvoering van de maximumrente. Ook de regering onderzoekt die mogelijkheid, maar volgens sommige economen druist die maatregel in tegen de principes van de vrije markteconomie.
Een andere optie is de aanpak van illegale geldschieters via de belasting. Op beperkte schaal gebeurt dat al. Zo kreeg een woekeraar in Oost-Hongarije dit jaar een naheffing van 680000 euro opgelegd. Moeilijk is het niet, want in de doodarme dorpen vallen de woekeraars meteen op: ze hebben het enige nieuwe huis in het dorp en rijden in nieuwe, dure auto’s, zonder dat ze daar een inkomen uit een goede baan tegenover kunnen stellen.
Maar echt verdwijnen zal het probleem alleen, als woekeraars hun klanten verliezen. Er zijn inmiddels stripverhalen die de haast analfabete dorpelingen voor de uitzuigleningen waarschuwen. Minister van sociale zaken Erika Szücs hoopt daarnaast dat de nieuwe, goedkope microleningen de woekerleningen uiteindelijk uit de markt zullen drukken.