Verdere aantasting onafhankelijkheid rechtssysteem

Hongarije gaat op korte termijn een nieuw systeem van administratieve rechtbanken invoeren, zo heeft het hoofd van het Bureau van de Premier, Gergely Gulyás, vandaag laten weten, aldus nieuwssite  Mérce. Volgens Gulyás is het nieuwe systeem alleen maar bedoeld om de rechtspraak efficiënter en sneller te maken, maar volgens critici zijn de nieuwe rechtbanken een ernstige verdere aantasting van de onafhankelijkheid van de rechtsspraak.

De regering wil eind oktober het definitieve wetsvoorstel behandelen, dat dan nog dit jaar door het Parlement moet worden aangenomen. De nieuwe rechtbanken moeten vanaf januari 2020 operationeel zijn. Ze zullen zich gaan bezighouden met alle zaken waar nationale en lokale overheden en overheidsorganen bij zijn betrokken, dus rechtszaken rond verkiezingen en de kieswet en het demonstratierecht, rond openbare uitschrijvingen, het verlenen van (EU) subsidies en corruptie, rond het functioneren van instituten als de Nationale Bank of de Media Autoriteit enz. Het zijn precies die terreinen waarop veel rechters van de de bestaande rechtbanken - zeker op het lagere niveau - de afgelopen jaren met grote regelmaat blijven weigeren toe te geven aan politieke druk en vonnissen hebben gewezen die ongunstig zijn voor de regering Orbán.
Volgens critici zijn de nieuwe rechtbanken dan ook bedoeld om daaraan een eind te maken. Natuurlijk zegt minister van justitie László Trocsanyi dat de nieuwe administratieve rechtbanken volledig onafhankelijk zullen worden samengesteld en los van de regering zullen functioneren, en verwijst de regering naar het feit dat zulke rechtbanken in diverse andere EU landen bestaan. Maar zoals gebruikelijk zit de duivel in de details. In Hongarije gaan de leden van de betreffende rechtbanken geen gewone rechters of juristen worden, maar personen die tot nu toe als ambtenaren in het overheidsapparaat werkten, een apparaat dat al sinds 2010/2011 op alle hogere posten is gezuiverd van Fidesz-kritische personen. Bovendien gaat het hier om een volledig parallelle rechtbankstructuur, waarbij ook een hoger beroep tegen een uitspraak van een administratieve rechtbank plaats zal vinden bij een soortgelijke en nieuw in te stellen Hogere Administratieve Rechtbank (en niet zoals elders bij een hof van gewone rechters). Natuurlijk zal de praktijk aantonen hoe afhankelijk of onafhankelijk de uitspraken van deze nieuwe rechtbanken zullen worden, maar op basis van de manier waarop de regering Orbán de afgelopen acht jaar met rechters en rechtbanken  is omgegaan, doet het ergste vrezen. (Zie voor een uitgebreide kritiek op dit en andere voorstellen de kritiek van het Helsinki Committee -
in het Engels).

Belangenverstrengeling op zijn Hongaars

In Nederland winden we ons terecht op als politici (op een of andere manier vaak van de VVD?) weer eens persoonlijk belang en overheidsbelang door elkaar halen of zelfs maar die schijn wekken. In Hongarije gaan dingen wat onverbloemder. Vorige week onthulde Jávor Benedek, Hongaars Europarlementariër voor de Groenen, dat de Hongaarse minister van justitie László Trocsányi de advocatenfirma Nagy & Trocsányi, waarvan hij zelf naampartner en aandeelhouder (13,7%) is, heeft gevraagd om Hongarije te vertegenwoordigen bij de rechtszaak voor het Europese Hof van Justitie rond de uitbreiding van de kernenergiecentrale Paks.

Protest tegen de uitbreiding van Paks

Oostenrijk heeft een rechtszaak tegen de Europese Commissie aangespannen omdat die toestemming heeft gegeven aan Hongarije voor de uitbreiding van de Hongaarse kerncentrale in Paks. Die uitbreiding vindt plaats door een Russisch bedrijf (zonder openbare aanbesteding) en wordt gefinancierd met een dure lening door Hongarije van Rusland (wat volgens Oostenrijk ook met ongeoorloofde staatssteun samengaat). De Hongaarse regering treedt in het proces op aan de kant van de Europese Commissie. Met dit contract, waarin expliciet is vastgelegd dat Nagy & Trocsányi nauw moeten samenwerken met Trocsányi, verdient het bureau  ruim 300 miljoen forint (1 miljoen euro). Toegegeven, Trocsányi incasseert geen winstuitkering meer van zijn advocatenkantoor sinds hij minister is. Maar toch.

Held van 1956 verdwijnt bij parlement.

Het bruggetje van Imre Nagy

“Om politieke redenen gesloten” meldde een handgeschreven bordje op het Imre Nagy monument in Boedapest begin september. Het was een van een reeks acties die afgelopen weken zijn gehouden voor behoud van het bedreigde monument. Toeristen begrepen er weinig van, want niets weerhield hen, om zoals de duizenden voor hen, het bronzen bruggetje te beklimmen en naast het beeld van een vriendelijke oude man met hoed en snor een selfie te maken.
Maar iedere Hongaar weet: als een winkel of restaurant ‘om technische redenen gesloten’ is, zijn de laatste dagen van dat bedrijf geteld. En dat geldt ook voor dit monument voor Nagy, de man die in 1956 tijdens de Hongaarse opstand tegen de Russen kortstondig premier was en daarom twee jaar later werd opgehangen en samen met andere leidende opstandelingen in een massagraf werd gedumpt. Onlangs besloot de regering namelijk dat Nagy weg moet van het pleintje vlak bij het parlement waar hij nu staat.
“Nagy was een held. Weet u dat?” meldde een ander bordje dat actievoerders uit protest op het bruggetje hingen. Maar veel Hongaren willen dat niet meer weten. Onder hen premier Viktor Orbán, de man die nota bene nationale faam verwierf toen hij in 1989 tijdens de plechtige herbegrafenis van Nagy en de zijnen de nog steeds aanwezige Sovjet-troepen opriep het land te verlaten.
Maar dat was toen. Vandaag de dag ligt Nagy moeilijk in regeringskringen. Belangrijker dan de vooraanstaande rol die hem zijn leven kostte, is inmiddels dat hij communist was.
En hij was bepaald niet de enige communist die in die dagen de barricade opging. Acht van de negen aangeklaagden die in juni 1958 na een geheim proces samen met Nagy werden opgehangen vanwege hun rol in de opstand, waren communisten. Maar dat is iets dat rechtse Hongaarse historici en politici tegenwoordig liever vergeten. Ze stellen 1956 graag voor als een puur anticommunistische beweging.
Vandaar dat Nagy zijn prominente plek bij het parlement kwijtraakt. In de plaats daarvan wordt het monument herbouwd dat midden jaren dertig door Hitlers bondgenoot Miklós Horthy werd onthuld om de kleine 500 slachtoffers van de kortstondige communistische Hongaarse radenrepubliek van 1919 te herdenken. Of toeristen straks ook dringen om een selfie met die dramatische kolos te maken, blijft afwachten.
Eigenlijk had de regering het bruggetje zes jaar geleden al weg willen hebben, maar dat stuitte toen op problemen, want het beeld was in 1996 betaald door Sándor Demján, een zakenman die ook regeringspartij Fidesz financierde. Demján zei dat hij zijn geld terug zou eisen als de het beeld zou verdwijnen. Aangezien hij in april van dit jaar overleed, kan hij nu niet meer protesteren.
Helemaal verdwijnen doen Nagy en zijn bruggetje overigens waarschijnlijk niet. Er wordt een nieuwe plek gezocht, mogelijk op een nabijgelegen plein waar tot de jaren negentig een standbeeld van Marx en Engels stond. Als overtuigd communist zou Nagy daarmee vast kunnen leven.

Hoe corrupt is Orbán?

Eindelijk begint men elders in Europa door te krijgen dat het Orbán regiem niet alleen autoritair en nationalistisch is, maar ook ongekend corrupt, waarbij er miljarden aan Europese subsidies worden gestolen. Zie o.a. het filmpje (Engels) dat de liberale fractie in het Europees Parlement daarover vorige week de wereld in slingerde. Het Europese bureau dat corruptie met subsidies onderzoekt, OLAF, heeft al diverse rapporten uitgebracht met bewijzen over concrete corruptiezaken, waar o.a. de schoonzoon van Orbán bij betrokken was en waaruit blijkt dat het met de corruptie hier werkelijk de spuigaten uit loopt.
Het "bijzondere" van de corruptie in Hongarije is dat er niet zomaar sprake is van individuen of bedrijven die misbruik maken van de regels - een vorm van corruptie die overal in mindere of meerdere mate voorkomt en die justitie-autoriteiten in andere Europese landen in meerdere of mindere mate bestrijden - maar dat de Hongaarse regering en het overheidsapparaat actief bij de corruptie betrokken zijn. De diefstal wordt voor een belangrijk deel van overheidswege georganiseerd en vervolgens wordt elk onderzoek ernaar van overheidswege (via de controle van de regering-Orbán over justitie en het gerechtelijk apparaat) gefrustreerd en geblokkeerd. Zo weet de nieuwe Fidesz-oligarchie miljarden euro's aan subsidies van Brussel af te romen, weg te sluizen of aan de juiste bevriende bedrijven toe te spelen.
Voor de goede orde. volgens de regering Orbán is er helemaal geen sprake van corruptie, maar is het legitieme doel om een nieuwe nationale bourgeoisie op te bouwen als maatschappelijk fundament voor het nationaal-christelijke beleid dat Hongarije de komende decennia vorm moet geven. Een ideologische rechtvaardiging die, zelfs als je het er mee eens zou zijn, uiteraard op geen enkele manier het overtreden van Europese regels rechtvaardigt.

Onder critici van de regering wordt inmiddels algemeen aangenomen dat Viktor Orbán zelf en zijn familie in de afgelopen acht jaar, mede dankzij een aantal stromannen, waarschijnlijk niet alleen superrijk zijn geworden, maar ook de controle uitoefenen over belangrijke delen van de Hongaarse economie (industrie, energie, transport, mijnbouw, landbouw en voeding, toerisme, onroerend goed). Maar tegelijk is het heel moeilijk om dat allemaal heel precies te bewijzen. Dat is altijd al zo als er sprake is van schimmige internationale constructies met reeksen BVs, belastingparadijzen, stromannen, en meewerkende advocatenkantoren en banken die zich op hun beroepsgeheim beroepen. Maar dat is extra zo in een land als Hongarije, waar nauwelijks meer vrije pers bestaat en het beetje dat er bestaat straatarm is. Átlátszó (Transparant) is zo'n clubje Hongaarse onderzoeksjournalisten die al jarenlang en met redelijk succes hun best doen om in ieder geval wat licht in de duisternis te werpen. In dit recente artikel met filmpjes (Engels) beschrijven ze hoe ze de bewegingen hebben gevolgd (o.a. met een eigen drone) van een luxe privé jacht en een luxe privé vliegtuig die met grote regelmaat blijken te worden gebruikt door een aantal van de mensen rond Viktor Orbán en ook door de premier zelf.

Ákos Hadházy, één van de oppositie politici die al jarenlang actie voert tegen de corruptie van Fidesz, is nu een nieuwe campagne begonnen. Ooit was Hadházy zelf lid van Fidesz, maar hij stapte daar in 2013 uit nadat hij op gemeenteniveau geconfronteerd werd met de georganiseerde corruptie door zijn toenmalige partij. Hij onthulde sindsdien vele corruptieschandalen, is nu een  onafhankelijk lid van het parlement, en is vorige week begonnen om 1 miljoen handtekeningen op te halen onder een petitie die ervoor pleit dat Hongarije lid wordt van het nieuwe Europese Openbaar Ministerie, een instelling die o.a. fraude met EU subsidies ook actief moet gaan vervolgen (en daarbij justitie in het land zelf kan omzeilen als dat niets doet). Dat bureau is één van de instrumenten waarmee de EU - beter laat dan nooit - wil proberen af te dwingen dat landen als Hongarije en Polen niet alleen stoppen met EU subsidies te frauderen, maar zich ook aan de democratische normen van de Unie te houden. Want wat, bijvoorbeeld, als de EU gaat eisen dat een land lid is van het Europees Openbaar Ministerie en zich zo open stelt voor controle, aleer het subsidie krijgt?

Ziekenhuizen in crisis

Roestige trappen, verouderde airco, het ziekenhuis in Vác

Nadat in augustus al alle acht verpleegsters van de Intensive Care afdeling van het ziekenhuis in Ajka hun baan hadden opgezegd, hebben nu ook alle vijf artsen van de betreffende afdeling dat gedaan, aldus het blad Magyar Narancs. Onderbetaling, onderbezetting en abominabele werkomstandigheden zijn de redenen voor deze drastische stap.

Ziekenhuisautoriteiten zeggen dat de patiëntenzorg in Ajka onverminderd doorgaat en proberen de gaten op te vullen met het terughalen van gepensioneerde artsen en verpleegsters en invalkrachten.

Maar dat zal zo simpel niet zijn, aangezien de hele Hongaarse gezondheidszorg met enorme personeelstekorten kampt. Daardoor is de staf van alle ziekenhuizen zwaar overbelast, zijn er enorm lange wachtlijsten en moesten in diverse ziekenhuizen al afdelingen worden gesloten. Sterker nog, mede omdat de Orbán regering vele miljarden aan gezondheidszorg heeft onttrokken, hebben de meeste ziekenhuizen nu torenhoge schulden en is twee derde van de ziekenhuizen in een dusdanige slechte staat (gebouwen, apparatuur, voorzieningen) dat ze eigenlijk gesloten zouden moeten worden, aldus een intern rapport van de Hongaarse gezondheidsautoriteit in 2016. De situatie is sindsdien allerminst verbeterd.

Orbán vlucht vooruit

Slechts weinig demonstranten in Boedapest:"Bedankt Sargentini"

Het lijkt erop dat Viktor Orbán, in reactie op de aanname van het Sargentini rapport in het Europese parlement op 12 september, opnieuw de vlucht vooruit kiest door zich steeds openlijker op te werpen als de leider van een Europese coalitie van rechts-nationalistische partijen. In Hongarije zelf heeft het EP-besluit intussen helemaal niets veranderd: de oppositie is totaal machteloos en de uitbouw van de autoritaire partijstaat gaat onverdroten verder.

Drie recente Hongaarse nieuwsberichten illustreren dit laatste:

- De regering Orbán heeft bijna 6 miljard forint (18,5 miljoen euro) uitgetrokken voor een nieuwe affiche campagne. Bij eerdere campagnes werd bushaltes en reclameborden in het land volgeplakt met ‘regeringsinformatie’ tegen migranten, Brussel en de financier/filantroop George Soros. Gisteren verscheen een nieuw tv-spotje tegen Soros, Sargentini en Verhofstadt op de Facebook-pagina van de regering.

- Culturele instellingen in Hongarije die door de overheid worden gefinancierd zoals de Opera, nationale musea, het nationaal ballet enz., mogen op geen enkele manier meer met journalisten communiceren (individuele interviews, het uitbrengen van persverklaringen, het organiseren van persconferenties) zonder toestemming vooraf (48 uur) van het ministerie.

- Zoltán Spéder, de zakenman/miljonair achter de grootste nog overgebleven onafhankelijke nieuwssite index.hu, heeft zijn hele financiele belang in Index verkocht. Spéder was altijd een tussenfiguur die redelijk goede relaties met het Orbán regime probeerde te combineren met een onafhankelijke positie waarin een kritische website als Index paste. Een van de twee nieuwe eigenaren is een politicus van de christen democratische KDNP, een fractie binnen Orbán’s Fidesz-partij. En hoewel de redactie van index.hu hoopt op de oude voet verder te kunnen werken, stemmen eerder ervaringen met dit soort politieke overnames niet optimistisch.

Voor de goede orde: de drie berichten zijn van ná het EP besluit, maar ze zijn er niet het gevolg van. Al sinds de oneerlijke verkiezingen van april dit jaar, waarin Orbán een nieuwe tweederde zetelmeerderheid in het parlement wist te organiseren, worden de duimschroeven verder aangedraaid. In de afgelopen maanden zijn andere onafhankelijke media opgekocht en “kaltgestellt,” zijn plannen uitgelekt om de onafhankelijke Academie van Wetenschappen verder onder regeringscontrole te brengen en onderzoekinstellingen van de Academie op te heffen, zijn wetten aangenomen die de werkzaamheden van NGOs verder bemoeilijken, en wordt in regeringsgezinde media volop gezinspeeld op een op handen zijnde intensivering van de “Kulturkampf” met als doel het culturele en het wetenschappelijke leven verder te zuiveren van linkse en liberale invloeden.

Intussen zetten de Orbán-media onverdroten hun campagne voort die de Hongaren duidelijk moet maken dat West-Europa inmiddels in een staat van burgeroorlog leeft met islamitische en zwarte immigranten. Dagelijks publiceren ze berichten die meestal zwaar vertekend, soms ronduit gelogen zijn. De kerk die vorige week afbrandde in Amstelveen, waarschijnlijk door kortsluiting? Niet volgens Hir-Magazine, die zijn Hongaarse lezers voorhoudt dat deze unieke christelijke kerk door een menigte buitenlanders ("migránsok") in brand is gestoken en dat hun plaatselijke “leider” eist dat er op die plek nu een moskee wordt gebouwd.

Oppositie ingezakt

De Hongaarse oppositie is intussen op sterven na dood, en ook daar brengt het Sargentini rapport geen enkele verandering in. De centrum-rechtse oppositiepartijen wilden niet door Orbán voor landverraders worden uitgemaakt en spraken zich daarom tegen aanname van het Sargentini rapport uit (inclusief de LMP, officieel een groene partij en lid van de Groene fractie in het Europees Parlement). De linkse oppositiepartijen durfden openlijke steun voor sancties wel aan (hoewel dat er bij de socialisten nog even om hing), maar de gezamenlijke demonstratie voor een Europees Hongarije afgelopen zondag trok slechts een paar duizend mensen. De steun voor de oude oppositie is na de april-nederlaag volkomen ingezakt en hoewel onder Orbán-kritische Hongaren het Sargentini rapport over het algemeen met instemming is ontvangen, is er ook het wijdverbreide gevoel dat het te weinig en te laat is. De enige uitweg die de meesten voor zichzelf nog zien, is emigratie. Volgens het jongste onderzoek zijn, na de 800-duizend tot 1 miljoen Hongaren die het land inmiddels al hebben verlaten (8-10% van de bevolking), nog eens 1,2 -1,5 miljoen van plan om de koffers te pakken. Onder jongeren ligt het percentage potentiële emigranten zelfs op 41% ! Opvallend is ook dat een meerderheid nu expliciet zegt dat men weg wil om economische én politieke redenen.

Sterke man van het nieuwe Europa?

Het enige terrein waarop de aanname van het Sargentini rapport wel de nodige consequenties op korte termijn kan hebben, is de Europese politiek zelf. Nu een meerderheid van de Europese Christen Democraten van de EVP hun partijgenoot Orbán eindelijk de wacht hebben aangezegd, wordt het ook steeds minder ondenkbaar dat ze Fidesz uit de EVP zullen zetten. Orbán zelf loopt daar al op vooruit, zowel in de communicatie binnen zijn Fidesz partij, als in recente gesprekken met zijn Italiaanse en Oostenrijkse strijdmakkers van radicaal rechts Salvini en Strache. Zijn ambitie is nu, zo lijkt het, om na de Europese verkiezingen in mei volgend jaar als de nieuwe leider van nationalistisch rechts de EU te gaan leiden. Dat kan makkelijk te hoog gegrepen zijn (zie deze analyse in het Engels) en wie weet wat dat dan weer voor consequenties heeft voor zijn positie thuis.

(dit artikel verscheen eerder op www.sargasso.nl)

Met nieuw elan onder een nieuwe naam

Bijschrift toevoegen

"Hungary and further" is niet meer, deze blog heet voortaan "Hongarije In-Zicht" en bevat vanaf nu artikelen van ons beiden - Runa Hellinga en Henk Hirs. Een nieuwe start: we willen weer met veel grotere regelmaat stukjes gaan plaatsen, mede op basis van nieuws uit onafhankelijke Hongaarstalige media (voor zover die er nog zijn), zodat dit blog weer een nuttige bron van informatie wordt voor een ieder die op de hoogte wil blijven van wat er hier allemaal gebeurt en leeft.

Wat blijft is dat we vanuit onze langdurige ervaring in en uitgebreide kennis van Hongarije schrijven over actuele ontwikkelingen, kleinere en soms persoonlijke  nieuwtjes en gebeurtenissen, en af en toe, wie weet, ook een meer analytisch achtergrondverhaal. Wat ook blijft is dat we dat proberen te doen met de nodige zorgvuldigheid die bij goede journalistiek hoort: feiten moeten kloppen, bronnen moeten duidelijk zijn, en het is altijd verstandig even een stapje terug te nemen en zaken vanaf enige distantie te beschouwen.

Maar we zijn uiteraard niet neutraal. Dat is hoe dan ook moeilijk, maar zeker in een land dat zich  steeds verder verwijdert van wat een Europese democratie en rechtstaat hoort te zijn. In zo'n land moet ook een journalist duidelijk zijn. Fictie en leugens zijn geen feiten, en bedrog en manipulatie zijn geen gelijkwaardige andere meningen die maar gewoon neutraal moeten worden weergegeven. De aarde is niet plat, "climate change" is een realiteit, en George Soros en Judith Sargentini hebben geen geheim plan om Europa te overspoelen met miljoenen migranten.