maandag 29 september 2008

OOGSTFEEST


De hoofdweg in Nézsa is geblokkeerd door een bont gezelschap: een kar, mensen te paard, vrouwen in bont bestikte klederdracht, mannen in witte hemden, zwarte broeken, paardrijlaarsen en een zwarte hoed met een brede rand. En een paar dorpelingen die zich opzichtig als zigeuner hebben uitgedost. Het is september. Szüret, oogstfeest.
De stoet trekt langzaam door het dorp, om bij ieder hek even te pauseren, een deuntje te spelen, een rondje te dansen en vooral een slokje te drinken. Zo'n optocht duurt een paar uur, en naarmate de tijd vordert, wordt het tempo steeds trager en de dronken joligheid steeds groter.
Toepasselijk, want de aanleiding voor het spektakel is de druivenoogst, en dus de aanstaande productie van - in de Cserhát eerlijk gezegd niet al te beste - huiswijn. Een kennis van ons die een manage heeft, heeft het er in september druk mee: haar paarden, plus een paar ruiters, zijn dan in alle dorpen gewild.
Een echte szüret kan namelijk niet zonder een aantal vaste types. Er lopen rovers in mee, ruiters en paardenherders, een 'dorpsagent' en een 'Slovaak' zijn ook onmisbaar, net als een rechter, een gans en dus als zigeuners verklede dorpelingen, die meisjes kussens en dansend door de straten gaan, op muziek die geleverd wordt door een orkestje dat meestal uit echte zigeuners bestaat.
Iedereen zal je vertellen dat het een oude traditie is, maar daar is wel wat op af te dingen. Begin jaren negentig zag je sporadisch een oogstfeest in de streek, maar het gebruik was feitelijk uitgestorven. En om begrijpelijke redenen.
De szüret stamt namelijk uit de feodale tijd. Aan het eind van de oogst trokken de landarbeiders in een soort carnevalsstoet naar het huis van de landheer, waar ze werden onthaald op een feestmaaltijd. Het was een gelegenheid waarbij ze, met een verkleedpartij, liedjes en grappen, een keer de kans kregen te zeggen wat ze op hun hart hadden zonder dat de landheer hen dat kwalijk nam.
Zo'n feodaal gebruik paste natuurlijk niet onder het communisme. Spotten met het systeem was in die dagen sowieso niet zo verstandig. Dus de szüret verdween. Inmiddels heeft vrijwel ieder dorp in de streek weer een oogstoptocht. Een eeuwenoude traditie.... op zijn manier.

zaterdag 27 september 2008

WOEKERAARS

De Hongaarse regering werkt aan een systeem van microleningen met hele lage rentes dat moet voorkomen dat arme gezinnen, vooral zigeuners op het platteland, slachtoffer worden van woekeraars. Volgens het ministerie van sociale zaken leven zo’n 200000 families in de greep van illegale geldschieters, die leningen verstrekken met rentepercentages van tussen de 50 en 100 procent per maand.
“Ik krijg maandelijks 200000 forint (800 euro) steun en kinderbijslag, maar we moeten leven van 20000 forint,” aldus een man met zes kinderen in een dorp in de buurt van Szerencs. Als hij op het postkantoor zijn geld ophaalt, staat zijn schuldeiser al bij de deur te wachten.
Hij wil anoniem blijven, want praten met de pers is riskant. In het Zuid-Hongaarse Drávapiski moest een familie eerder dit jaar vluchten, nadat ze aan een tv-station hadden verteld hoe woekeraars hun huis hadden afgepakt.
De man leende zeven jaar geleden 20000 forint, waarom weet hij niet eens meer. Sindsdien verdubbelt zijn schuld maandelijks. Niet betalen is geen optie. Deze zomer werd een elfjarig meisje ontvoerd om haar ouders tot afbetaling te dwingen. Gezinnen die niet kunnen aflossen, zien hun eigendommen in vlammen opgaan of worden gedwongen hun huis af te staan. Volgens Zoltán Mali, burgemeester van Drávapiski, zijn er rond dat dorp zo’n honderd gezinnen op die manier op straat komen te staan. Heel wat slachtoffers kiezen uiteindelijk voor zelfmoord als enige uitweg uit de ellende.
Het zijn vooral arme Roma in het arme oosten en zuiden van Hongarije die in de greep van woekeraars raken, maar ook de geldschieters zelf zijn overwegend zigeuners. Dat maakt de aanpak van het probleem nog moeilijker. De slachtoffers zijn bang voor hun afpersers, maar ook voor de politie en ze zijn niet snel geneigd een mede-Roma aan te geven. In april dit jaar raakten politieagenten die een woekeraar wilde arresteren, in een rel verwikkeld toen zo’n honderd mensen diens huis kwamen verdedigen.
Wie tegen de afpersers in verzet komt, loopt serieuze risico’s. Burgemeester Mali, die in eigen dorp een campagne is gestart om mensen van woekerleningen af te houden, werd onlangs in de kroeg bedreigd en trof begin september zijn hond vermoord aan, volgens hem een duidelijke waarschuwing vanwege zijn activiteiten.
De leningen zijn een enorm probleem geworden sinds in 1990, na de val van het communisme, de wettelijke maximumrente werd afgeschaft. Dat zette de deur open voor illegale en legale woekerpraktijken. Zo adverteert de geldverstrekker Provident openlijk op tv met snelle leningen met een rente van 250 procent op jaarbasis. In vergelijking met de rentetarieven van dorpswoekeraars is dat een koopje, maar Provident eist een vast maandinkomen en is daardoor geen optie voor arme, werkloze zigeuners.
Enkele dorpsburgemeesters pleiten voor herinvoering van de maximumrente. Ook de regering onderzoekt die mogelijkheid, maar volgens sommige economen druist die maatregel in tegen de principes van de vrije markteconomie.
Een andere optie is de aanpak van illegale geldschieters via de belasting. Op beperkte schaal gebeurt dat al. Zo kreeg een woekeraar in Oost-Hongarije dit jaar een naheffing van 680000 euro opgelegd. Moeilijk is het niet, want in de doodarme dorpen vallen de woekeraars meteen op: ze hebben het enige nieuwe huis in het dorp en rijden in nieuwe, dure auto’s, zonder dat ze daar een inkomen uit een goede baan tegenover kunnen stellen.
Maar echt verdwijnen zal het probleem alleen, als woekeraars hun klanten verliezen. Er zijn inmiddels stripverhalen die de haast analfabete dorpelingen voor de uitzuigleningen waarschuwen. Minister van sociale zaken Erika Szücs hoopt daarnaast dat de nieuwe, goedkope microleningen de woekerleningen uiteindelijk uit de markt zullen drukken.

zondag 21 september 2008

RAMEN

Er zijn van die dingen die ik nooit zal begrijpen. Neem de timmerman die we hadden gevraagd om de ramen in ons huis te vernieuwen. Toen ik hem belde was hij enthousiast, zo enthousiast dat hij de volgende dag met twee man voor de deur stond, al zei hij er meteen bij dat hij de eerst komende vijf weken geen tijd zou hebben, omdat hij met een flinke klus zat. Maar hij zou in ieder geval een offerte maken, zodat we wisten wat het zou gaan kosten.
Het was een behoorlijke opdracht: Een viertal dubbele grote ramen en twee balkondeuren aan de voorkant die vernieuwd moesten worden en van dubbel glas voorzien, plus de ramen en deuren van een nieuw te bouwen halletje en de werkkamer aan de achterkant. Ik schat al met al zo'n 2,5 miljoen forint, een dikke tienduizend euro. Zo niet meer.
Ik schat, want een begroting hebben we nooit gezien. De timmerman gaf tal van goede adviezen en maakte een buitengewoon aardige, en bekwame indruk. Hij vertrok met een bladzijde vol maten, en dat was min of meer het laatste dat we van hem hoorden.
Telefoontjes bleven onbeantwoord, op één SMS'je reageerde hij wel, met de belofte de volgende dag terug te bellen, maar niets. Nog één keer hebben we hem te pakken gekregen, en wederom beloofde hij twee dagen later écht met de begroting te komen, maar niets.
Het is ons eerlijk gezegd nooit eerder overkomen, maar van anderen ken ik legio vergelijkbare verhalen: een vriend die maanden geprobeerd heeft een bobcat, zo'n klein buldozertje, te huren en iedere keer weer beloofde iemand hem de volgende dag met bobcat en al voor de deur te staan, en steeds weer zat hij vergeefs te wachten.
Ik heb er geen verklaring voor, zeker in het geval van de timmerman niet. Een opdracht van 2,5 miljoen laat je toch niet zomaar schieten, zeker niet in een periode waarin het niet zo goed gaat in de bouw. Misschien is hij ziek geworden, maar dan had hij dat natuurlijk best kunnen zeggen. Het zou ook nog kunnen dat hij het teveel werk vond, en dat niet durfde te zeggen, maar aan de andere kant: we hadden zijn naam van onze buren, waar hij ook alle ramen vervangen heeft. Mooi werk, ik kan niet anders zeggen.
Maar uiteindelijk ben ik er niet helemaal rouwig om. Geinspireerd door het Nederlandse idee van voorzetramen (hier niet te krijgen hebben we inmiddels zelf een andere oplossing bedacht, waarbij we de bestaande ramen van nieuw dubbel glas hebben voorzien. Het ziet er goed uit, en kost vermoedelijk maar een fractie van wat het anders gekost zou hebben. Het spaart bovendien enkele bomen het leven. Maar toch, ik zal het nooit echt begrijpen.

woensdag 10 september 2008

EENZAME STEUN

Rusland's optreden in Georgië kan in Hongarije op weinig steun rekenen. Ook premier Gyurcsány, die om economische redenen goede banden met Moskou onderhoudt, heeft het Russische optreden in Zuid-Ossetië afgekeurd. En zijn politieke tegenstander Viktor Orbán is het voor de afwisseling roerend met hem eens.
Maar niet iedereen denkt er zo over. Premier Putin krijgt Hongaarse steun uit onverwachte hoek: van de Jobbik, de extreem-rechtse partij die dagelijk in een tent op het Szabadságtér in Budapest demonstreert tegen het Sovjet-monument dat daar staat.
De Jobbik steunen "het recht van Rusland om zijn burgers in Zuid-Ossetië en Abchazië te verdedigen". Jobbik-vicevoorzitter Zoltan Füzessy kan zich indenken dat aanhangers verbaasd zullen zijn over deze steun aan Rusland, maar die verbazing is volgens hem niet terecht: het Rusland van vandaag is namelijk niet de Sovjet-Unie van destijds. In tegenstelling tot Hongarije, waar "de communisten 18 jaar geleden op hun plek zijn gebleven en de macht hebben gehouden met de volledige medewerking van het Westen".
Rusland, met aan het hoofd de ex-KGB'er Putin, is daarentegen een hele andere kwestie, aldus Füzessy. ,,Het nieuwe Rusland zou een natuurlijke keuze van Hongarije in de regio moeten zijn en de Jobbik zullen de heroverweging van de huidige en toekomstige diplomatieke en economische banden tussen Rusland en Hongarije dan ook ondersteunen."
Vermoedelijk is Füzessy het geheel eens met de Amerikaanse Democratische senator Chuck Schumer. Die vindt dat Amerika namelijk af moet zien van het opbouwen van een raketafweersysteem in Centraal-Europa.
Volgens Schumer, die overigens in het verleden ook tegen afweersystemen in Amerika zelf was, versterkt het rakerafweersysteem de relatie tussen Oost-Europa en de Navo, met echte troepen en matereel aan de grond. Het spot met Putin's droom om uiteindelijk de hegemonie van Rusland in Oost-Europa te herstellen.
Liever dan een afweerschild tegen Iraanse raketten te bouwen, wil Schumer zich van Rusland's steun voor een economische boycot tegen Iran verzekeren. Op die manier hoopt hij de regering in Teheran op de knieën te dwingen en te stoppen met de ontwikkeling van kernwapens. Dan is er meteen geen afweerschild meer nodig.
En waar kun je "Putin, een ouderwetse nationalist die ernaar streeft de macht en grootheid die Rusland voor de val van de Sovjet-Unie te herstellen" (Schumer's woorden) het blijste mee maken? Door hem in dat streven naar herstel van die hegemonie niet dwars te zitten, uiteraard. Per slot van rekening zou het nieuwe Rusland een natuurlijke keuze van landen in deze regio moeten zijn. Aldus de Jobbik.